معارف قرآنی دارای سه بخش مبدأ شناسی، معادشناسی و رسالت شناسی است و کلام منسوب به حضرت امیرالمؤمنین (علیه‏السلام) نیز که فرمودند: «رحم الله امرأً علم من أیْن وفى أیْن وإلی أین» ناظر به شناخت همین اصول سه‏ گانه است. سوره مبارکه فاتحة الکتاب نیز مشتمل بر معرفتهای یاد شده است؛ زیرا بخش آغازین آن مربوط به مبدأ و ربوبیت مطلق او بر عوالم هستی و همچنین صفات جمالی او مانند رحمت مطلق و رحمت خاصّ است و بخش میانی آن (مالک یوم الدین) ناظر به معاد و ظهور مالکیت مطلقه خدای سبحان در قیامت است و بخش پایانی آن که سخن از حصر عبادت و استعانت در خدای سبحان و طلب هدایت به صراط مستقیم دارد (إیّاک نعبد... ولا الضالّین)، مربوط به هدایت و ضلالت در سیر از مبدأ تا معاد است و مدار و محور آن مسئله وحی و رسالت است. پس اصول معارف قرآنی در این سوره ترسیم شده است.
حکیم متألّه و مفسر ژرف اندیش، صدرالمتألهین شیرازی درباره این سوره مبارکه می‏گوید:
نسبت سوره فاتحه به قرآن، همانند نسبت انسان (جهان کوچک) به جهان (انسان بزرگ) است و هیچ یک از سور قرآنی در جامعیّت

همتای این سوره نیست. کسی که نتواند از سوره مبارکه فاتحه بخش عمده‏ای از اسرار علوم الهی و معالم ربّانی (مبدأشناسی، معادشناسی، علم النفس و...) را استنباط کند، عالم ربّانی نیست و به تفسیر این سوره، آن گونه که باید، راه نیافته است.[تسنیم، جلد 1 -  صفحه 260]